Uwagi wstępne

Popularność technologii NFT wzrasta w bardzo szybkim tempie a jej obecność i znaczenie w różnych obszarach nie tylko gospodarczych jest coraz bardziej widoczna. Warto przyjrzeć się więc w jaki sposób technologia NFT może dotyczyć, czy też być wykorzystana w postępowaniu sądowym.

NFT (Non fungible token) to zapis w sieci blockchain, który najczęściej jest jedynie odnośnikiem do danych zawartych poza siecią (sam nie zawiera plików cyfrowych). Innymi słowy NFT to swojego rodzaju cyfrowy, zaszyfrowany certyfikat dający prawo wyłącznego dysponowania użytkownikowi danym plikiem cyfrowym.

W związku z tym samo posiadane NFT nie dowodzi istnienia określonych stosunków prawnych, w tym np. posiadania praw autorskich do treści cyfrowych (np. grafiki, czy utworów muzycznych) powiązanych z NFT, a przenoszenie NFT pomiędzy użytkownikami, a dokładnie między adresami w sieci blockchain, czyli zmiany zapisów w sieci blockchain, nie świadczy o przenoszeniu praw majątkowych (jest tak co do zasady, chyba że co innego wynika ze smart kontraktów dołączonych do NFT i jednocześnie spełnione są prawne wymogi formalne takich transakcji).

Czy NFT może być dowodem w postępowaniu cywilnym ?

W związku z powyższym można się zastanowić, czy NFT może być dowodem w polskim postępowaniu cywilnym, a jeżeli tak, to jakie fakty można byłoby udowodnić za pośrednictwem NFT. Biorąc pod uwagę istotę NFT, wydaje się, że dowód z NFT mógłby być kwalifikowany jako dowód z dokumentu w rozumieniu art. 77 3 k.c. czyli nośnika informacji umożliwiającego zapoznanie się z jego treścią. Jednocześnie mogą powstać wątpliwości, czy do dowodu z NFT powinny mieć zastosowanie przepisy art. 243 1 k.p.c. i nast. o dowodach z dokumentów, które dotyczą dokumentów tekstowych (zawierających tekst i umożliwiających ustalenie wystawcy), czy też art. 308 k.p.c. o dowodach z innego rodzaju dokumentów (jeżeli zapis NFT nie zostałby zakwalifikowany jako zapis tekstowy i nie pozwalałby na jednoznaczną identyfikację posiadacza NFT). Z pewnością natomiast biorąc pod uwagę otwarty katalog środków dowodowych wynikający z art. 309 k.p.c. NFT mogłoby stanowić inny środek dowodowy wykorzystany w postępowaniu dowodowym, pod warunkiem, że stanowiłby w danej sytuacji źródło informacji o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia danej sprawy. W tym kontekście nie ma przeszkód prawnych, aby NFT stanowiło dowód w postępowaniu cywilnym. Większym problemem może być ustalenie, czego można dowodzić za pomocą NFT.

Jak wyżej wskazano samo NFT stanowi zapis w sieci odsyłający do treści cyfrowych umieszczonych najczęściej poza siecią. Wydaje się zatem, że NFT może stanowić jedynie dowód na to co zawiera sam jego zapis w sieci blockchain, czyli, że osoba posiadająca dane NFT ma prawo do wyłącznego dostępu do treści cyfrowych przypisanych do danego NFT. Posiadanie NFT nie dowodzi natomiast posiadania praw autorskich, czy praw własności do samych treści cyfrowych.

Biorąc pod uwagę powyższe, przedstawienie w sądzie środka dowodowego w postaci NFT co do zasady nie będzie dowodem posiadania praw do treści cyfrowych, do których odsyła zapis NFT, a co najwyżej dowodem uzyskania przez posiadacza NFT wyłącznego, unikalnego dostępu do danego, konkretnego, pliku cyfrowego.

NFT może być natomiast dobrym środkiem dowodowym pozwalającym na wykazanie istnienia określonej treści cyfrowej w określonym momencie czasowym (pełnić funkcję znacznika czasowego danej treści cyfrowej), czy też dowodem pozwalającym ustalić dokonanie określonych zmian w pliku cyfrowym związanym z NFT (sprawdzić integralność tych plików). W tych wszystkich sytuacjach dowód taki będzie prawdopodobnie połączony z dowodem z opinii biegłego, który zweryfikuje dane wynikające z NFT i jego zawartości cyfrowej.

Można wskazać, że w Europie znane są już przypadki dopuszczenia przez sąd dowodu z NFT. Sąd Najwyższy Anglii i Walii w sprawie D’Aloja vs. Binance w lipca tego roku, zezwolił  powodowi na złożenie dowodów w postaci dokumentów zapisanych w NFT.[1]

Czy NFT można wykorzystać do doręczenia dokumentów sądowych ?

Odpowiedź na powyższe pytanie należy zacząć od kilku słów na temat instytucji tzw. ślepego pozwu, dla której, wydaje się, że NFT mogłoby znaleźć zastosowanie. Ślepy pozew jest rozwiązaniem stosowanym już w Stanach Zjednoczonych oraz Anglii.

Instytucja ta jest wykorzystywana w przypadku kiedy strona dopuszczająca się naruszenia pozostaje anonimowa. Chodzi tutaj głównie o sprawy związane z mową nienawiści, szczególnie ze zjawiskiem tzw. hejtu w Internecie, a ostatnio również sprawy kradzieży kryptowalut.

Doręczenie dokumentów sądowych za pomocą NFT znalazło zastosowanie w instytucji ślepego pozwu w czerwcu 2022 roku w Stanach Zjednoczonych w sprawie LCX AG vs. John Doe Nos. 1-25. Powód podniósł tam argument, iż nie posiada on weryfikowalnych informacji dotyczących lokalizacji pozwanego/pozwanych, dlatego nie jest możliwe doręczenie pism procesowych z zastosowaniem tradycyjnych metod określonych w amerykańskiej procedurze cywilnej. Powód więc zaproponował doręczenie pozwanym zawiadomienia za pośrednictwem NFT na blockchain kontrolowany przez pozwanego/pozwanych i Sąd Najwyższy w Nowym Jorku nakazał takie doręczenie.[2]

Powyższy przykład wskazuje, że NFT może być wykorzystywane również w ramach postępowania sądowego na etapie doręczania pism sądowych, co daje większe prawdopodobieństwo dotarcia do domniemanych naruszycieli/pozwanych.

Odnosząc się jednak do aktualnego stanu prawnego w Polsce należy wskazać, że w chwili obecnej nie ma regulacji pozwalającej na składanie tzw. ślepych pozwów. W 2017 r. projekt zmiany ustawy Kodeks postępowania cywilnego przewidywał wprowadzenie postępowania odrębnego „Postępowania w sprawach o ochronę dóbr osobistych przeciwko osobom o nieustalonej tożsamości”[3]. Próba wprowadzenia instytucji wróciła w 2021 w „Ustawie o ochronie wolności słowa w internetowych serwisach społecznościowych”[4], przewidującej zmiany w k.p.c. zbliżone do tych, proponowanych w 2017 roku. Obydwa te projekty nie zostały jednak wprowadzone.

W obecnym stanie prawnym nie jest więc możliwe w Polsce złożenie  „ślepego pozwu” i wykorzystanie NFT jako środka umożliwiającego doręczenie takiego pozwu użytkownikowi, kontrolującemu dany adres w blockchainie powiązanym z NFT, którego imię i nazwisko nie jest jednocześnie znane. Zgodnie bowiem z art. 126 § 1 pkt 2 oraz art. 126 § 2 pkt 1 k.p.c. oznaczenie strony przeciwnej (imię, nazwisko i adres) stanowi wymaganie formalne pisma procesowego, którego niespełnienie skutkowałoby zwrotem pozwu.

Jak widać istnieje wiele wątpliwości związanych z NFT, niemniej można obserwować tendencję pokazującą, czego przykładem jest powołana sprawa LCX AG vs. John Doe Nos. 1-25 , że sądy zdają się dostrzegać możliwość wykorzystania tej technologii zarówno jako ułatwienie w dotarciu do potencjalnych pozwanych jak i jako środka dowodowego, zwłaszcza w sprawach dotyczących różnych aspektów transakcji związanych z kryptowalutami.

[1] https://www.cryptopolitan.com/uk-courts-allow-nft-documents/ dostęp 2.08.2022 r

[2] https://www.hklaw.com/en/general-pages/lcx-ag-v-doe, dostęp 2.08.2022 r.

[3] Druk 1715, https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/E8CEC7BE71903FBFC1258156002D2C8A/%24File/1715.pdf, dostęp 2.08.2022 r

[4] https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/zachecamy-do-zapoznania-sie-z-projektem-ustawy-o-ochronie-wolnosci-uzytkownikow-serwisow-spolecznosciowych, dostęp 2.08. 2022 r.