Ochrona zdrowia, szczególnie osób nieletnich, to główny cel pakietu projektów ustaw regulujących rynek wyrobów tytoniowych i podobnych (dalej: „Pakiet”), ogłoszonego przez rząd 21 stycznia 2025 r. Regulacje te mają za zadanie ograniczenie i utrudnienie dostępu dzieci i młodzieży do e-papierosów, przez zakaz sprzedaży wyrobów, w tym przez Internet, oraz w automatach, a także wprowadzenie zakazu reklamy oraz promocji e-papierosów.

W ramach Pakietu rozwiązań dotyczących rynku e-papierosów rząd przyjął następujące projekty ustaw:

Wspomniane projekty, składające się na Pakiet, przede wszystkim zakazują sprzedaży osobom nieletnim wszystkich rodzajów papierosów elektronicznych, tj. jednorazowych i wielorazowych e-papierosów, w tym beznikotynowych. Zakaz dotyczy też podgrzewanych aromatyzowanych wyrobów tytoniowych oraz woreczków z nikotyną. Dodano do niego również przepisy dotyczące saszetek nikotynowych. Oznacza to zakaz sprzedaży wszystkich rodzajów elektronicznych papierosów oraz pojemników zapasowych osobom poniżej 18. roku życia, bez względu na to czy dany produkt posiada, czy nie posiada w swoim składzie nikotyny. Proponowane zmiany zakazują także reklamy i promocji tych produktów.

Projekt nowelizacji tzw. ustawy tytoniowej[1] stanowi reakcję na nadużywanie tego typu potencjalnie szkodliwych wyrobów przez osoby nieletnie. Jak podkreślono w uzasadnieniu projektu, nowelizacja jest konieczna ze względu na pilną potrzebę ograniczenia zjawiska używania papierosów elektronicznych przez młodych ludzi. Wyroby te stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, w szczególności młodzieży i osób niepalących.

Ponadto, zagrożenie stwarzane przez wyroby bez nikotyny nie jest znacząco mniejsze od wyrobów zawierających nikotynę. Popularność wyrobów bez nikotyny zwiększa ryzyko dostępu młodych ludzi do wyrobów tytoniowych w tym samym stopniu, w jakim czynią to papierosy elektroniczne z nikotyną (por. uzasadnienie nowelizacji). Przeprowadzane badania pokazują, że młodzi ludzie są aż dwa razy bardziej podatni (niż dorośli) na uzależnienie, gdy sięgają po e-papierosy, nawet te bez nikotyny[2].

Aby zapobiegać temu negatywnemu zjawisku, jakim jest przyzwyczajanie się młodego człowieka do palenia papierosów, co – jak pokazują badania – wpływa na uzależnienie się od wyrobów tytoniowych w późniejszym okresie życia, zaproponowano zmiany w przepisach dot. sprzedaży wyrobów bez nikotyny. Ich celem jest przede wszystkim ochrona najmłodszych w drodze kompleksowej regulacji. Stąd w ustawie, oprócz zakazu sprzedaży osobom do 18. roku życia jednorazowych i wielorazowych e-papierosów beznikotynowych, wprowadzono także ograniczenie dotyczące miejsc, gdzie można je, analogicznie jak uregulowane są papierosy tradycyjne czy e-papierosy z nikotyną. Zakaz palenia takich produktów będzie dotyczył jednostek oświatowych, podmiotów leczniczych, obiektów sportowych, obiektów użyteczności publicznej oraz restauracji. Rząd wprowadzi także zakaz sprzedaży e-papierosów bez nikotyny w automatach i przez Internet oraz zakaz ich reklamy i promocji. Ustawa wprowadza również konieczność odpowiedniego oznakowania opakowań wyrobów (beznikotynowych).

Obecne ramy prawne dotyczące rynku papierosów elektronicznych, określone ustawą tytoniową, są konsekwencją implementacji do krajowego porządku prawnego dyrektywy 2014/40/UE[3] Przepisy unijnej dyrektywy regulują kwestie dotyczące rynku płynów do elektronicznych papierosów posiadających w swoim składzie nikotynę.

Zaproponowane regulacje obejmują tzw. „płyny beznikotynowych” i mają za zadanie:

  • wprowadzenie zakazu ich sprzedaży osobom do 18. roku życia;
  • ograniczenie miejsc, gdzie będzie możliwe ich używanie, analogicznie jak w przypadku elektronicznych papierosów z płynem zawierającym nikotynę;
  • wprowadzenie zakazu sprzedaży w automatach oraz sprzedaży na odległość (w tym przez Internet);
  • wprowadzenie zakazu reklamy i promocji.

Ponadto, ustanowiono obowiązek zgłoszenia informacji o składzie płynu do Biura do spraw Substancji Chemicznych. Nie może być w nich substancji o właściwościach rakotwórczych, mutagennych i wpływających negatywnie na funkcje rozrodcze. Dzięki temu możliwa będzie kontrola, czy w składzie e-papierosów i ich zapasowych pojemnikach nie znajdują się substancje szkodliwe.

Należy zaznaczyć, że zagrożenie stwarzane przez wyroby bez nikotyny, nie jest istotnie mniejsze od wyrobów zawierających nikotynę. Popularność wyrobów bez nikotyny zwiększa ryzyko dostępu młodych ludzi do wyrobów tytoniowych w tym samym stopniu, w jakim czynią to papierosy elektroniczne z nikotyną (por. uzasadnienie nowelizacji). Przeprowadzane badania pokazują, że młodzi ludzie są aż dwa razy bardziej podatni (niż dorośli) na uzależnienie, gdy sięgają po e-papierosy, nawet te bez nikotyny[4].

Aby zapobiegać temu negatywnemu zjawisku, jakim jest przyzwyczajanie się młodego człowieka do palenia papierosów, co – jak pokazują badania – wpływa na uzależnienie się od wyrobów tytoniowych w późniejszym okresie życia, wprowadza się określone zmiany.

Celem jest przede wszystkim ochrona najmłodszych w drodze kompleksowej regulacji. Stąd w ustawie, oprócz zakazu sprzedaży jednorazowych i wielorazowych e-papierosów beznikotynowych osobom do 18. roku życia, wprowadzono także ograniczenie dotyczące miejsc, gdzie można używać takich wyrobów analogicznie do tego, jak uregulowane są papierosy tradycyjne czy e-papierosy z nikotyną. Zakaz palenia takich produktów będzie dotyczył jednostek oświatowych, podmiotów leczniczych, obiektów sportowych, obiektów użyteczności publicznej oraz restauracji. 

Rząd wprowadzi także zakaz sprzedaży e-papierosów bez nikotyny w automatach i przez Internet oraz zakaz ich reklamy i promocji. Ustawa wprowadza również konieczność odpowiedniego oznakowania opakowań wyrobów (beznikotynowych).

Rada Ministrów przyjęła także drugi projekt nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu, którego celem jest dostosowanie do dyrektywy unijnej[5].

Dyrektywa i jej polska implementacja zakładają, że producenci i importerzy nowatorskich wyrobów tytoniowych nie będą mogli dodawać do nich tak zwanych aromatów charakterystycznych. Jak wskazała ministra zdrowia, wszyscy sprzedawcy i producenci, którzy wprowadzają do obrotu podgrzewane wyroby tytoniowe, nie będą mogli dystrybuować tych wyrobów z przeróżnymi aromatami, które sprawiają, że pachną one jak owoce i smakują jak cukierek[6].

Zakazana będzie sprzedaż e-papierosów beznikotynowych w Internecie i w automatach.

Wprowadzony został także zakaz identyczny z zapisami dotyczącymi wyrobów tytoniowych oraz e-papierosów z nikotyną[7].

E-papierosów nie będzie można używać w miejscach publicznych. Zakazane jest palenie takich produktów w jednostkach oświatowych, podmiotach leczniczych, obiektach sportowych, obiektach użyteczności publicznej czy restauracjach.

Zakazem zostanie również objęta reklama i promocja wyrobów bez nikotyny.

Ograniczenie dostępności cenowej to kluczowy element polityki antynikotynowej rządu. Saszetki nikotynowe, wielorazowe e-papierosy oraz podgrzewacze tytoniu zostaną objęte akcyzą. Cena tych produktów znacząco wzrośnie, co utrudni młodym ludziom dostęp do tych szkodliwych substancji i obniży konsumpcję wyrobów tytoniowych i ich substytutów[8]. Zmiany przepisów będą miały także pozytywny wpływ na budżet państwa[9].

Projekt w zakresie wprowadzanych, określonych przepisów technicznych musi być notyfikowany w Komisji Europejskiej, co będzie trwało trzy miesiące. Po tym czasie projekt ustawy zostanie skierowany do Sejmu.

Projekt ustawy przewiduje przepis przejściowy dotyczący papierosów elektronicznych i pojemników zapasowych, zawierających płyn bez nikotyny, wprowadzonych do obrotu przed dniem wejścia w życie ustawy. Zaproponowano, by zgłoszenie tego typu wyrobu do Prezesa Biura do spraw Substancji Chemicznych, o którym mowa w art. 11b ust. 1 ustawy tytoniowej, zostało dokonane w terminie do sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Przepisy mają wejść w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia. Minister Zdrowia wskazała, że na dostosowanie się do nowych zasad, czyli zgłoszenie wyrobu, dostawanie składu i opakowań, producenci będą mieli sześć miesięcy.


[1] Chodzi o projekt nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych.

[2] Zob. Ustawa dotyka nie tylko zakazu sprzedaży elektronicznych jedno- i wielorazowych papierosów bez nikotyny dzieciom i młodzieży do 18. roku życia. Wprowadzono także zakaz sprzedaży woreczków nikotynowych dla dzieci i młodzieży do 18. roku życia, które do tej pory były w ogóle nieregulowane (Minister Zdrowia Izabela Leszczyna podczas konferencji prasowej w KPRM w dniu 21.01.2025). Według danych z 2022 r. z e-papierosów w naszym kraju korzysta 22,3% dzieci w wieku 12-15 lat. W uzasadnieniu Projektu zawarto: „dowiadujemy się i jesteśmy zbulwersowani faktem, że dzieci palą elektroniczne papierosy bez nikotyny, które nawet w swoim wyglądzie niczym nie różnią się od e-papierosów z nikotyną. Te produkty można kupić w automatach blisko szkół czy, w wielu sklepach”.

[3] Por. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów oraz uchylająca dyrektywę 2001/37/WE.

[4] Zob. Ustawa dotyka nie tylko zakazu sprzedaży elektronicznych jedno- i wielorazowych papierosów bez nikotyny dzieciom i młodzieży do 18. roku życia. Wprowadzono także zakaz sprzedaży woreczków nikotynowych dla dzieci i młodzieży do 18. roku życia, które do tej pory były w ogóle nieregulowane. (podkreślała Minister Zdrowia Izabela Leszczyna podczas konferencji prasowej w KPRM w dniu 21.01.2025). Według danych z 2022 r. z e-papierosów w naszym kraju korzysta 22,3% dzieci w wieku 12-15 lat. Z uzasadnienia Projektu: „dowiadujemy się (rząd)i jesteśmy zbulwersowani faktem, że dzieci palą elektroniczne papierosy bez nikotyny, które nawet w swoim wyglądzie niczym nie różnią się od e-papierosów z nikotyną. Te produkty można kupić w automatach blisko szkół czy w wielu sklepach”.

[5] Polska powinna przyjąć ją rok temu, 22 europejskie państwa już to zrobiły.

[6] Dyrektywa unijna nr 2022/2100 zabrania wprowadzania na rynek UE aromatyzowanych podgrzewanych wyrobów tytoniowych i znosi możliwość udzielania przez państwa członkowskie zwolnień dla takich wyrobów z niektórych wymogów dotyczących etykietowania określonych w przepisach unijnych. Jak podkreśla KE, podgrzewane wyroby tytoniowe (HTP) wytwarzają dym zawierający nikotynę i inne substancje chemiczne, które są następnie wdychane przez użytkowników. Przypomina, że dyrektywa ta została przyjęta w odpowiedzi na znaczny wzrost wolumenu podgrzewanych wyrobów tytoniowych sprzedawanych w całej UE.

[7] Zob. Działamy, żeby zapobiec bardzo złemu zjawisku przyzwyczajania się młodzieży do palenia papierosów. Wszystkie badania potwierdzają, że wpływa to na uzależnienie się od wyrobów tytoniowych w późniejszym okresie życia (por MZ Izabela Leszczyna).

[8] Zob. „Naszym celem jest ochrona zdrowia i nie ma lepszego sposobu na to niż ograniczanie ekonomiczne – i robi to minister finansów, za co bardzo dziękuję – czyli ograniczanie dostępności ekonomicznej, fizycznej i obniżanie atrakcyjności produktu. Te trzy działania podejmujemy w naszym pakiecie zmian” – powiedziała Izabela Leszczyna, MZ na konferencji 21.01.2025 r.

[9]To jest legislacja, która ma również służyć temu, żeby od przyszłego roku kwota prawie pół miliarda rocznie zasiliła budżet państwa, podkreślił Minister Maciej Berek, Przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów.